Δεν υπάρχει πιο επίκαιρο θέμα αυτήν την περίοδο, που το καλοκαίρι αρχίζει, από την απόλυτη ανάγκη που έχει το δέρμα μας για φωτοπροστασία.
Τα τελευταία χρόνια, οι υπεριώδεις ακτινοβολίες του ήλιου γίνονται όλο και πιο επιθετικές και συνεπώς όλο και πιο επικίνδυνες, ενώ παράλληλα τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου του δέρματος ολοένα αυξάνονται.
Πιο συγκεκριμένα, το ηλιακό φάσμα που φθάνει στην επιφάνεια της γης αποτελείται από τις υπεριώδεις ακτίνες (UVA & UVB), από το ορατό φως κι από την υπέρυθρη ακτινοβολία.
Ο άνθρωπος δέχεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου : άμεσα, απευθείας στην επιδερμίδα του, αυτήν που ανακλάται από το έδαφος ή το νερό κι αυτήν που διαχέεται στο περιβάλλον.
Η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι καθοριστικής σημασίας για την επίδραση της στο δέρμα κι επηρεάζεται από την ώρα της ημέρας, το γεωγραφικό μήκος, τα σύννεφα, το νερό, το υψόμετρο, καθώς κι από τους ρύπους της ατμόσφαιρας.
Οι πιο επικίνδυνες ώρες της ημέρας, όταν οι υπεριώδεις ακτινοβολίες είναι κάθετες και πιο επιθετικές είναι από τις 10.00 π.μ. έως και τις 17.00 μ.μ.Τα γεωγραφικά πλάτη κοντά στον ισημερινό καθώς και το μεγάλο υψόμετρο, λαμβάνουν πιο επιθετικές υπεριώδεις ακτινοβολίες, το νερό και το χιόνι αυξάνουν την ανάκλαση και διάχυση του φωτός, ενώ τα σύννεφα κι οι ρύποι της ατμόσφαιρας μειώνουν την έντασή τους.
Στην επιφάνεια μάλιστα της γης φθάνει το 56% της συνολικής υπέρυθρης ακτινοβολίας, το 40% του ορατού φωτός και το 4% της υπεριώδους ακτινοβολίας, κι αυτό γιατί μεγάλο μέρος από αυτές φιλτράρεται από την ατμόσφαιρα.
Οι συνέπειες στο ανθρώπινο δέρμα είναι άμεσες, αλλά και χρόνιες.
Πιο συγκεκριμένα, η UVB απορροφάται κυρίως από την επιδερμίδα και μπορεί να προκαλέσει, εάν ληφθεί σε μεγάλη ποσότητα, άμεσα ερύθημα, φυσσαλίδες, απολέπιση, φλεγμονή, ( και αντίστοιχα με το βαθμό εγκαύματος, οίδημα, άλγος, αίσθημα καύσους, ορορροή ) και μακροχρόνια μελάγχρωση, πάχυνση της εξωτερικής στιβάδας της επιδερμίδας, ανοσοκαταστολή, φωτογήρανση ( εκδήλωση ρυτίδων, πανάδων, ευρυαγγειών, χαλάρωση) κι ακόμα και φωτοκαρκινογένεση.
Από την άλλη μεριά, η UVA διαπερνά την επιδερμίδα και διεισδύει ακόμα πιο βαθιά μέσα στο χόριο ή κυρίως δέρμα.
Γι αυτόν το λόγο, οι επιπτώσεις της είναι ακόμα πιο βλαβερές από την UVB, γιατί βλάπτει σοβαρά κι αλλοιώνει το γενετικό υλικό των κυττάρων.
Η UVA μπορεί να προκαλέσει ερύθημα, μικρότερης όμως έντασης από την UVB, φωτοαλλεργικές και φωτοτοξικές αντιδράσεις, ενώ η αθροιστική της δράση οδηγεί σε φωτογήρανση και φωτοκαρκινογένεση, μάλιστα σε σχέση με την UVB πολύ εντονότερα.
Οι υπεριώδεις ακτινοβολίες της UVA απορροφούνται πιο συγκεκριμένα από τα χρωμοφόρα του δέρματος, κυρίως από τη μελανίνη και την αιμοσφαιρίνη, κι οδηγούν στο σχηματισμό ελευθέρων ριζών οξυγόνου. Αυτές επηρεάζουν αρνητικά ορισμένες κυτταρικές λειτουργίες, όπως είναι οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης του DNA, με αποτέλεσμα τη μη αναστρέψιμη αλλοίωση του γενετικού υλικού και συνεπώς τη φωτογήρανση και πιθανή καρκινογένεση.
Από την άλλη μεριά, οι UVB απορροφούνται άμεσα από το DNA των επιδερμικών κυττάρων κι οδηγούν σε σχηματισμό μεταλλάξεων γονιδίων κρίσιμων για την κυτταρική επιβίωση (αυτά είναι το ογκοκατασταλτικό γονίδιο p53), πράγμα που με τη σειρά του οδηγεί σε φωτογήρανση και πιθανή καρκινογένεση.
Όπως έγινε αντιληπτό η φωτοπροστασία είναι απολύτως αναγκαία για τη διαφύλαξη της υγείας του δέρματος.
Τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται είναι καταρχήν η αποφυγή παρατεταμένης έκθεσης στον ήλιο μεταξύ 10.00 π.μ. έως τις 17.00 μ.μ., η χρήση προστατευτικού ρουχισμού, όπως ρούχα πυκνότερης ύφανσης, καπέλα και γυαλιά ηλίου. Η πρόκληση μαυρίσματος με σταδιακή έκθεση κι η αποφυγή εγκαύματος με κάθε τρόπο, καθώς κι η ορθή χρήση αντηλιακών προϊόντων.
Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά (έως την ηλικία των 12 χρ.)πρέπει να αποφεύγουν την απευθείας έκθεση στον ήλιο τις επικίνδυνες ώρες, και τις υπόλοιπες να φορούν πάντα αντηλιακά, που θα ανανεώνονται συχνά, καθώς και προστατευτικό ρουχισμό.
Τα αντηλιακά είναι ουσίες που εμποδίζουν τη διείσδυση των υπεριωδών ακτίνων κι αποτρέπουν ή ελαχιστοποιούν τις βλαπτικές συνέπειες των ακτίνων στο δέρμα.Χωρίζονται σε Οργανικά χημικά φίλτρα και σε Φυσικά φίλτρα.Τα τελευταία φίλτρα ή Ανόργανα ανακλούν ή σκεδάζουν τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου, χωρίς να διαπερνούν το δέρμα κι είναι ιδιαίτερα ασφαλή και φωτοσταθερά, χωρίς να προκαλούν ερεθιστικές ή αλλεργικές αντιδράσεις. Για αυτόν το λόγο προτείνονται σε παιδιά και σε άτομα με φωτοδερματοπάθειες. Σε αυτά ανήκουν το διοξείδιο του τιτανίου, το οξείδιο του ψευδαργύρου, του σιδήρου, η καολίνη κ.α.
Ενώ παλαιότερα δημιουργούσαν ένα παχύ, αντιαισθητικό στρώμα στην επιδερμίδα, τώρα πλέον έχουν υφή νανοσωματιδίων, που το κάνει φιλικά στη χρήση τους.
Τα φυσικά φίλτρα προστατεύουν το δέρμα από την UVB κι από την UVA, ωστόσο παρέχουν μειωμένη προστασία από την UVA.
Τα χημικά φίλτρα (όπως PABA, PABA esters, ή οργανικά salicylates, benzophenones, κ.α.) είναι άχρωμες, άοσμες συνθετικές ουσίες με φάσμα απορρόφησης στην UVB κι άλλες στην UVA.Ορισμένα από αυτά είναι φωτοασταθή, διαπερνούν το δέρμα και μπορούν να προκαλέσουν ερεθιστικές ή αλλεργικές αντιδράσεις.
Σήμερα, με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας και της μοριακής βιολογίας, έχουν κατασκευαστεί εξαιρετικής ποιότητας αντηλιακά, τα οποία συνδυάζουν χημικά και φυσικά φίλτρα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη φωτοσταθερότητα των προϊόντων,συνδυασμένη προστασία από UVA και UVB και να μειώσουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες και τη δυσάρεστη παχύρευστη υφή.
Η σωστή επιλογή του κατάλληλου αντηλιακού έχει να κάνει α) με τη σύνθεσή του( χημικά ή φυσικά ή συνδυασμός φίλτρων) β) με το δείκτη προστασίας για την UVB (SPF), για την UVA(PPD), γ) με το φωτότυπο του ατόμου(δηλαδή το χρώμα δέρματος, μαλλιών και ματιών) και την αντίστοιχη φωτοευαισθησία δ) με τη γαληνική μορφή του αντηλιακού (γαλάκτωμα, κρέμα, τζελ, stick) ε) με τις συνθήκες ηλιοφάνειας και ζ) με ενδεχόμενες φωτοευαισθησίες ή αλλεργίες.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε βρέφη και παιδιά, όπου δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται χημικά φίλτρα.
Εκτός από τη σωστή επιλογή, σημαντική είναι κι η ορθή χρήση του αντηλιακού. Απαιτείται λοιπόν, α)εφαρμογή 20-30 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο κι ειδικά μεταξύ 10.00 π.μ.-16.00 μ.μ., όπου η UVB είναι στη μέγιστη συγκέντρωση β)επαρκής ποσότητα αντηλιακού (1gr ανά παλάμη χεριού) γ) ανανέωση κάθε 2 ώρες κατά τη διάρκεια της έκθεσης δ) ανανέωση μετά από επαφή με νερό ή ιδρώτα ε) προστασία όλων των περιοχών σώματος, ειδικά των πιο ευαίσθητων, όπως μύτη, χείλη, αυτιά.
Όσον αφορά τις νέες τάσεις στη φωτοπροστασία, αξίζει να αναφερθεί ότι τα αντηλιακά νέας γενιάς περιέχουν παράλληλα ενισχυμένους αντιοξειδωτικούς παράγοντες, (όπως βιταμίνη c,e,b- καροτένιο, φλαβονοειδή, λυκοπένιο κ.α.), τοπικά κυτταροπροστατευτικά (όπως DNA ολιγονουκλεοτίδια, δινουκλεοτίδια θυμιδίνης, ένζυμα επιδιόρθωσης DNA κ.α. ), επαγωγείς σύνθεσης μελανίνης και προϊόντα μαυρίσματος χωρίς ήλιο. (DHA).
Συνεπώς, δεν υπάρχει περίπτωση να μη βρείτε το ιδανικό αντηλιακό για το δέρμα σας. Συμβουλευτείτε το Δερματολόγο σας για να σας βοηθήσει στη σωστή επιλογή.
